Problemy i kontrowersje związane z recyklingiem baterii do samochodów elektrycznych. Co trzeba wiedzieć? Czyli dane na 2025 rok.

Dlaczego to ważne?

Rosnąca flota samochodów elektrycznych wymusza szybki rozwój recyklingu baterii. Recykling, to nie tylko kwestia ochrony środowiska ale także zabezpieczenie dostaw kluczowych metali (lit, nikiel, kobalt, mangan) i redukcja zależności od importu surowców. Jednak rzeczywistość jest złożona: technologie, przepisy i infrastruktura nie nadążają w równym tempie za wzrostem popytu. A przyznacie sami, że ten ostatnio nieźle szaleje…

Skala problemu, czyli ile baterii będziemy musieli przetwarzać?

Prognozy agencji międzynarodowych i branżowych mówią jasno: ilość zużytych baterii wzrośnie lawinowo w nadchodzącej dekadzie, co stawia duże wymagania przed infrastrukturą recyklingową. Europa intensyfikuje inwestycje w moce przerobowe. Spodziewane moce recyklingu w UE mają rosnąć znacząco do połowy dekady, ale nadal istnieje luka między przyszłymi strumieniami odpadów a dostępnymi zdolnościami przerobowymi. Wszystko to nie jest takie proste jak na pierwszy rzut oka może się wydawać.

Jak się recyklinguje baterie - trzy główne metody i ich ograniczenia

W praktyce funkcjonują trzy główne podejścia do odzysku materiałów z ogniw Li-ion:

1. Pyrometalurgia (wysokotemperaturowe przetapianie) — metoda powszechna w przemysłowych instalacjach; dobrze nadaje się do odzysku niklu/kobaltu, ale traci część litu i wartości dodanej oraz generuje znaczące emisje i straty energetyczne.

2. Hydrometalurgia (chemiczne wytrącanie i ekstrakcja z „black mass”) — pozwala odzyskać szeroki zakres metali z wyższą wydajnością i niższymi emisjami niż pyrometalurgia, lecz wymaga intensywnego użycia chemikaliów i oczyszczania roztworów.

3. Direct recycling (odzysk struktury katody i ponowne użycie materiału) — obiecująca metoda, która może przywrócić materiał katody, niemal bez rozkładu chemicznego, oferując potencjalnie największe korzyści środowiskowe i ekonomiczne. Metoda jest jednak wciąż w fazie skalowania przemysłowego.

Z punktu widzenia emisji i zużycia energii, międzynarodowa literatura wskazuje, że direct recycling i hydrometalurgia zwykle mają lepszy „green score” niż pyrometalurgia, ale ich powszechne wdrożenie napotyka bariery techniczne i ekonomiczne.

Główne trudności i kontrowersje

1) Niski poziom zbiórki i niejednorodność strumieni

Aktualne wskaźniki zbiórki zużytych ogniw i akumulatorów są w wielu regionach wciąż niskie, a strumienie odpadów są rozproszone (samochody, elektronika, magazyny energii). To utrudnia ekonomiczne i logistyczne tworzenie instalacji recyklingowych o stałym dopływie materiału.

2) Fragmentacja technologiczna i skala ekonomii

Producenci stosują różne chemie katod (NMC, NCA, LFP itp.), co utrudnia jednolite i opłacalne procesy recyklingowe. W efekcie firmy muszą inwestować w wieloetapowe procesy lub specjalizować się w określonych technologiach. A jak wspomnieliśmy wcześniej, nie jest to ani łatwe ani tanie.

3) Regulacje i cele odzysku - dobre intencje, trudne wdrożenie

Nowa Regulacja UE o bateriach (Regulation (EU) 2023/1542) ustanawia obowiązki śladu węglowego, „battery passport” oraz cele odzysku metali (np. docelowe poziomy odzysku dla niklu/kobaltu/manganu i litu w kolejnych latach). To ambitne ramy prawne, ale wymagają one znacznego rozwoju przemysłu recyklingu i kontroli łańcucha dostaw.

4) Ryzyka środowiskowe i toksyczne odpady

Badania naukowe sygnalizują ryzyko obecności trwałych i toksycznych substancji (np. niektóre PFAS używane w procesach lub elektrolicie), które mogą stanowić zagrożenie dla środowiska i zdrowia, jeśli odpady nie są odpowiednio zarządzane. To podnosi poprzeczkę wymogów oczyszczania i kontroli emisji. Słowo klucz, czyli EKOLOGIA, ma być najwyższej próby i to na każdym etapie pozyskiwania i recyklingu baterii litowo-jonowych.

5) Geopolityka i „ucieczka wartości”

Część „black mass” i surowców może być eksportowana do państw o tańszej obróbce, co osłabia lokalne łańcuchy wartości i bezpieczeństwo surowcowe regionów inwestujących w elektromobilność. Europejskie plany (i inwestycje firm takich jak Northvolt) zmierzają do zatrzymania wartości w Europie, ale równowaga popytu i podaży jest wciąż wyzwaniem.

Co mówią analizy, czy recykling opłaca się środowiskowo i ekonomicznie?

Metaanalizy i studia LCA (life-cycle assessment) wskazują, że recykling znacząco obniża emisje i zużycie energii w porównaniu z wydobyciem pierwotnych surowców, o ile procesy są efektywne i obejmują wysokie wskaźniki odzysku. Stanford i inne instytucje oraz uniwersytety pokazały, że przy skali i odpowiednich technologiach recykling może poważnie zmniejszyć ślad węglowy baterii. Jednak scenariusz ten zakłada, sprawne łańcuchy zbiórki i rozwinięte zdolności przerobowe.

Małe podsumowanie

Recykling baterii to warunek konieczny dla trwałej i zrównoważonej elektromobilności, ale by zrealizować jego potencjał, potrzebne są jednoczesne działania: technologia (skuteczne metody odzysku), regulacje (ambitne, ale wykonalne normy), logistyka (zbiorka i transport) oraz finanse (inwestycje i zachęty). Faktem jest, że recykling już dziś obniża negatywny wpływ produkcji baterii na środowisko, lecz aby zaspokoić potrzeby rynku i uniknąć nowych problemów środowiskowych, tempo działań musi znacznie przyspieszyć.